Het Geppetto-effect

Politiek is een smerig spelletje. Of beter gezegd; zo wordt het gespeeld. Zo hoeft en moet het natuurlijk niet. Keer op keer bewijzen machthebbers echter hoe het dus niet moet. In Nederland voelen we al te lang het leed onder Pinokkio. Ook elders is het hommeles wat dat betreft. Onder Trump, Poetin of Xi, voelen mensen zich gelijk marionetten; waarvan de touwtjes steevast naar die enkele happy few leiden. Het is helaas een gegeven. Marionetten worden vanaf en op veel verschillende nivo’s getrokken door vele poppenspelers.
Wat ik echter nog niet eerder wist; is dat we eeuwenlang de poppenspeler als iemand om te duchten beschouwden. Terwijl het juist de angst voor de pop an sich is dat ons stuurt.

“Walt, the police are finally here to arrest you?!”, gilde Jeff D. naar binnen vanaf zijn driveway.
“Shut the hell up Jeff!”
Meer aansporing hadden de agenten niet nodig. En Walt werd zonder Miranda-rights met traangas bedwongen en geboeid afgevoerd.
Op het buro werd de oude Walt aan een genadeloos en lang kruisverhoor onderworpen. Maar terwijl zijn meest basale buikspreekpoppenrechten werden overtreden, gaf Walt geen kick!
“Waar is al het geld?”, sloeg na vier uur keihard doorzagen een agent woedend op de tafel. De ander maakte zich al op om Walt zelf te gaan timmeren. Desondanks knipperde Walt geeneens met zijn ogen en hulde zich in stug volhardend stilzwijgen.
Op dat moment kwam zijn raadsheer binnen, die de agenten maande het vochtige vertrek te verlaten. Raadsheer ging zitten voor Walt en stelde zich voor als de huisadvocaat van Jeff D.
Waarop Walt verbaasd opkeek en zei; “shut the hell up?” Tenminste dat wilde ie doen. Maar zo zonder Jeff kon hij geeneens meer zijn favoriete stopzin eruit gooien, laat staan opkijken.

Het was na de recente arrestatie van de bankdirecteur in Suriname, dat ik per toeval stuitte op deze eyeopener. Zo’n kronkeling die me helpt te dealen met de poppenspelers van deze wereld.
De onderstaande invalshoek van psychoanalytici hoeft dan niet de waarheid te zijn. Het verklaart wel veel waarom we doen wat we doen. En vooral waarom we niet doen. In deze hoek snap ik wel dat klokkenluiders doorgaans worden verketterd, terwijl ze alleen maar goed willen doen.
En ja, onze premier wordt niet voor niets met Pinokkio vergeleken, hoewel die groeiende neus wel de hoofdzaak blijft natuurlijk.  Als ik soms politici de meest waanzinnige nonsens hoor uitkramen, word ik overvallen door angst. Zo van ‘nee toch, ze geloven het zelf?’, tot ‘denken ze nu werkelijk dat mensen dat geloven?’ En ja, ook de nodige krachttermen dan. Want of ze het geloven of niet, maakt niet zo veel meer uit als mensen het toch pikken. Er is dan sprake van het Geppetto-effect, dat gerelateerd is aan een diep gewortelde en ons gezamenlijk gedeelde angst voor poppen.

Eeuwen en eeuwen heeft de mens het poppenspel gebruikt ter lering ende vermaak. Van Wajangpoppen, buikspreekpoppen tot die van slechts wat lappen gemaakt. Poppen in alle soorten en maten komen nog immer overal ter wereld voor. Het bleek gemakkelijker problemen te overwinnen met poppen. Want met een pop kan je je associëren maar tegelijk dissociëren.
Freud zei daarover eens, dat een pop onze diepste angsten kan doen herkennen. Omdat we allemaal daarin wel iets herkenbaars van ons gezamenlijk verleden kunnen zien. Het gaat diep ja …

Tijdens één van de jaarlijkse congressen van internationale psycho-analytici kwamen Roman Paska (master puppeteer) en dr. Neutzel (psycho-analyst) samen om onze angst voor poppen uit de doeken te doen. Of uit de lappen zo U wilt. Want iedereen kent wel claustrofobie en zeker het nu actuele xenofobie. Maar de poppenfobie is net zo werkelijk als al die andere en heeft meer invloed dan we beseffen. Wij begrijpen onze eigen angst voor poppen geeneens.

Het was op Zanderij dat ik in de hitte voor vertrek in de rij stond. We waren inmiddels al gescheiden in mannetjes en vrouwtjes en ik stapte nietsvermoedend dat machohokje van de MP in. Ik voelde me er ongemakkelijk. Heb sowieso helemaal niks met peeshokjes en die MP was groot en breed en het stonk naar zweet.
“Tas”, sprak ie enkelvoudig in gebiedende wijs, “open, hier.”
Dus ik zet mijn tasje, door Pareltje zonet nog in mijn handen geduwd, naast mijn kleine rugzak op het kleine tafeltje. Dat door vocht aangedane tafelblad was het enige nog, dat mij scheidde van echt enorme MP. 
De rugzak bleek clean. Maar al bij het openen van de plastieken tas begon MP mij heel doordringend aan te kijken. Het was een beangstigend moment. Helemaal alleen met deze vent in dat hokje, met die enorme zweem van macht, deed vermoeden dat ie zomaar van alles kon doen. 
“Wat is dat?”
Ik boog mij over de zak en staarde naar Ken, die op een wel heel merkwaardige positie bovenop Barbie lag verstrengeld. In een flits ging het door me heen. Waarom verdomme moest ze nou die poppen meenemen? Buiten die flits om stond ik daar maar als een domme bakra en lachte wat onwennig. Alsof ik hem zo liet weten; ‘je weet toch hoe we zijn?’
‘k Heb me nog nooit zo smerig gevoeld, maar het hielp.
MP wilde opeens helemaal niets meer met mij te maken hebben. Dus of ik alsjeblief als de sodemieter dat vliegtuig in kon gaan … 

Volgens de specialisten begrijpen mensen hun eigen diep gewortelde angst voor poppen niet. Die angst heeft namelijk veel minder met manipulatie te maken dan we dachten. Eeuwen en eeuwen hebben met name de Westerlingen ten onrechte de pop als een menselijk symbool van manipulatie door hogere machten gezien. Want niet de pop zelf boezemt ons angst in. Maar de afwezigheid van iets van menselijkheid in de pop doet ons onbewust de tyfus schrikken Natuurlijk weten we dat zo’n pop een dood ding is. Maar als het dan bewogen wordt, veroorzaakt dat kortsluiting diep van binnen. Alsof een mummie weer tot leven komt. Of alsof er een speld in die voodoopop geprikt wordt.
Het hart lacht om de pop, maar het verstand probeert je te corrigeren. Zo zag ik directeur ook weggedragen worden. Mijn angst voor dergelijke poppen is dus meer fundamenteel dan voor de poppenspelers zelf. Zonder marionetten namelijk geen poppenspelers. Mijn poppenangst blijkt niet geheel onterecht.

Meneer Paska zei het zo: “Its the absence of human that is frightening, the fact that the puppet appears both dead and alive. If it provokes deep anxieties, it’s because a dead thing is up there moving.”

THE CLOSEST HUMAN ANALOGIES TO PUPPETS ARE NOT POWERLESS CITIZENS UNDER DICTATORS BUT MUMMIES AND CORPSES MADE TO DANCE.

Maar ook de master-puppeteer pleitte zichzelf niet vrij, net zo min als dr. Neutzel. Beiden zouden zo maar schuldig kunnen zijn aan manipulatie van de al dan niet afgestompte mens.
“Wij verdienen er ons geld mee”, was de verontrustende conclusie. Dus als zelfs zij het niet weten, wie kan die poppenkast dan nog stoppen?
Ik denk alleen de burger nog. Dus moet die zo monddood als mogelijk gemaakt worden, zoals gewoonlijk.
De pop als instrument daarvoor is mede gezien zijn eeuwenoude bestaan en onbewust besef uiterst geschikt.
Angst is een wezenlijk onderdeel van een geslaagd Geppetto-effect, dat weet iedere poppenspeler.

“Jongen”, zei de oude Gepetto tegen zijn zoon, “het leven is als een poppenkast.”  Met die laatste wijze woorden in zijn achterhoofd gegrift, trok de kleine Pinokkio de wijde wereld in en vond zijn rust in Den Haag.
Et voila, ook het houtje touwtje beleid kan zowaar verklaard worden met poppen.